pwd         # نمایش مسیر دایرکتوری فعلی
ls          # لیست فایل‌ها و دایرکتوری‌ها
ls -l       # نمایش با جزئیات (حجم، مالک، مجوزها)
ls -a       # نمایش فایل‌های مخفی
cd          # تغییر دایرکتوری (مثلاً cd /home/)
cd ..       # رفتن به دایرکتوری والد
mkdir       # ساخت دایرکتوری جدید (مثلاً mkdir test)
rmdir       # حذف دایرکتوری خالی
touch       # ساخت فایل جدید (مثلاً touch file.txt)
cp          # کپی فایل یا دایرکتوری (مثلاً cp file1 file2)
mv          # جابجایی یا تغییر نام فایل (مثلاً mv old.txt new.txt)
rm          # حذف فایل (rm -r برای حذف بازگشتی دایرکتوری)
cat         # نمایش محتوای فایل
less        # نمایش صفحه‌به‌صفحه محتوای فایل
head        # نمایش ابتدای فایل
tail        # نمایش انتهای فایل
grep        # جستجوی متن در فایل (مثلاً grep "text" file.txt)
find        # جستجوی فایل (مثلاً find /home -name "*.txt")

sudo        # اجرای دستور با دسترسی ادمین
su          # تغییر کاربر (مثلاً su root)
useradd     # اضافه کردن کاربر جدید (مثلاً useradd ali)
passwd      # تغییر رمز عبور کاربر
usermod     # ویرایش کاربر
userdel     # حذف کاربر
groupadd    # اضافه کردن گروه جدید
chmod       # تغییر مجوزهای فایل (مثلاً chmod 755 file.sh)
chown       # تغییر مالک فایل (مثلاً chown user:group file.txt)

ps          # نمایش فرآیندهای در حال اجرا
top         # نمایش تعاملی فرآیندها
htop        # نسخه پیشرفته top (نیاز به نصب دارد)
kill        # پایان دادن به فرآیند (مثلاً kill -9 PID)
bg          # ارسال فرآیند به پس‌زمینه
fg          # آوردن فرآیند به پیش‌زمینه
jobs        # نمایش فرآیندهای پس‌زمینه

apt         # مدیریت بسته در دیستروهای مبتنی بر دبیان (مثلاً apt install nginx)
yum         # مدیریت بسته در دیستروهای مبتنی بر ردهت (مثلاً yum install httpd)
dnf         # نسخه جدیدتر yum (در فدورا و RHEL 8+)
pacman      # مدیریت بسته در آرچ لینوکس (مثلاً pacman -S python)

ifconfig    # نمایش اطلاعات شبکه (در برخی سیستم‌ها ip addr جایگزین شده)
ip addr     # نمایش آدرس‌های IP
ping        # تست اتصال به یک هاست (مثلاً ping google.com)
netstat     # نمایش اتصالات شبکه
ss          # جایگزین مدرن برای netstat
ssh         # اتصال امن به سرور دیگر (مثلاً ssh user@host)
scp         # کپی امن فایل بین سیستم‌ها (مثلاً scp file.txt user@host:/path)
wget        # دانلود فایل از اینترنت (مثلاً wget https://example.com/file)
curl        # انتقال داده از/به سرور (مثلاً curl -O https://example.com/file)

tar         # ایجاد یا استخراج آرشیو (مثلاً tar -xvf archive.tar)
gzip        # فشرده‌سازی با gzip (مثلاً gzip file.txt)
gunzip      # خارج کردن از حالت فشرده gzip
zip         # فشرده‌سازی با فرمت zip (مثلاً zip archive.zip file.txt)
unzip       # خارج کردن از حالت فشرده zip

nano        # ویرایشگر ساده متنی (مثلاً nano file.txt)
vim         # ویرایشگر پیشرفته (مثلاً vim file.txt)

echo        # نمایش متن (مثلاً echo $PATH)
export      # تنظیم متغیر محیطی (مثلاً export VAR="value")
env         # نمایش متغیرهای محیطی
which       # نمایش مسیر اجرایی یک دستور (مثلاً which python)

dmesg       # نمایش پیام‌های هسته (kernel)
journalctl  # نمایش لاگ‌های سیستم (در سیستم‌های مبتنی بر systemd)
tail -f     # مشاهده لحظه‌ای تغییرات لاگ فایل (مثلاً tail -f /var/log/syslog)

10 – دستورات مفید دیگر

history     # نمایش تاریخچه دستورات
df          # نمایش فضای دیسک (df -h برای خوانایی بهتر)
du          # نمایش حجم فایل/دایرکتوری (مثلاً du -sh /home/)
alias       # ایجاد میانبر برای دستورات (مثلاً alias ll='ls -lah')